Ψηφιδωτό από τον Αγιο Βιτάλιο της Ραβέννας, την εποχή άνθησης της βυζαντινής τέχνης. Στο κέντρο ο Ιουστινιανός και αριστερά του ο αρχιεπίσκοπος Ραβέννας Μαξιμιανός.

Με την κατάρρευση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τον 5^ο αιώνα μ.Χ., η περιοχή της Νότιας Ιταλίας υπέφερε από τις εισβολές των βόρειων βάρβαρων φυλών. Προς το τέλος του ίδιου αιώνα οι Βυζαντινοί, μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 330 μ.Χ. και τη διαίρεση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, είχαν ανασυνταχθεί πολιτικά και στρατιωτικά και επέστρεψαν στην Ιταλία επιδιώκοντας να ανακτήσουν τα εδάφη που είχανε απωλέσει.

Στα μέσα του 6^ου αιώνα, το 551μ.Χ,  ο Ιουστινιανός ανέθεσε στο ηλικιωμένο Ναρσή (τότε ήταν 70 ετών) την αρχιστρατηγία για την εξόντωση των Γότθων, οι οποίοι λυμαίνονταν την Ιταλία. Μετά από αλλεπάλληλες μάχες οι Γότθοι ηττήθηκαν τον Οκτώβριο του 552 στην περιοχή της Πομπηίας, ενώ οι διάσπαρτες φρουρές τους παραδόθηκαν σταδιακά μέχρι και το 562 μ.Χ., οπότε και όλη η Ιταλία βρέθηκε υπό την εξουσία των Βυζαντινών. Με το θάνατο του Ιουστινιανού το 565 η Βυζαντινή αυτοκρατορία εκτεινόταν από τις Ηράκλειες στήλες (Γιβραλτάρ) μέχρι τις παρυφές του Καυκάσου.

Μια νέα απειλή όμως εμφανίστηκε στην περιοχή της Ιταλίας από τους Λογγοβαρδούς που ζούσανε ΒΑ της Ιταλίας. Οι Λογγοβάρδοι σταδιακά κατέκτησαν μεγάλα τμήματα της Ιταλίας περιορίζοντας τους Βυζαντινούς σε νησίδες εξουσίας γύρω από τη Γένουα, τη Ραβέννα, τη Νάπολη, την Απουλία και την Καλαβρία.

Εκείνη την περίοδο (επί Λέοντος του Γ΄, το 726 π.Χ.) είχε ξεκινήσει στο Βυζάντιο η περίοδος της Εικονομαχίας (726-843 μ.Χ.), η οποία προκάλεσε τη διαίρεση της βυζαντινής κοινωνίας και τις σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ εικονομάχων (εικονοκλαστών) και εικονολατρών. Η διαμάχη, που έφτασε στα όρια εμφύλιου πολέμου, ανάγκασε χιλιάδες μοναχούς, τους λεγόμενους Βασιλειανούς, να μεταναστεύσουν από την Συρία και την Καππαδοκία και να εγκατασταθούν στη Νότιο Ιταλία, δίνοντας ένα νέα ώθηση στην ελληνικότητα της περιοχής. Οι Βασιλειανοί μοναχοί αλλά και οι ιερείς με τις οικογένειες τους εγκαταστάθηκαν στη νότιο Ιταλία, συχνά σε υπόσκαφες πολιτείες, αντιγράφοντας τον τρόπο ζωής τους από την Καππαδοκία και τη Συρία, ενώ αναβίωσαν συγχρόνως την Ορθόδοξη εκκλησία και το λειτουργικό τυπικό της.

Υπόσκαφες κατασκευές των βασιλειανών μοναχών στη Μασάφρα...	...και Ματέρα. Σε πολλά από τα υπόσκαφα ερημητήρια τους σώζονται μέχρι σήμερα τοιχογραφίες (νωπογραφίες).

Στα ταραγμένα χρόνια που ακολούθησαν εμφανίσθηκε η απειλή των Αράβων και Σαρακηνών, που τον 9^ο αιώνα πέτυχαν να κατακτήσουν τη Σικελία και τη Νότιο Ιταλία στο ύψος των περιοχών Καμπανίας και Απουλίας, ενώ ταυτόχρονα διεκδικητές της περιοχής ήταν και οι Φράγκοι.

Από τον 10^ο αιώνα η απειλή των Αράβων υποχρέωσε τους κατακτητές της Ιταλίας να δεχτούν την επικυριαρχία του Βυζαντίου, της μόνης μεγάλης δύναμης της εποχής. Μετά από αποτυχημένη προσπάθεια των Βυζαντινών κατάληψης της Σικελίας από τους Άραβες το 965, μόλις το 1006 οι Βυζαντινοί κατατρόπωσαν τον Αραβικό στόλο και περιόρισαν τους Άραβες στη Σικελία.

Τρία χρόνια αργότερα το 1009, επί βασιλείας του Βασιλείου του Β΄ του Βουλγαροκτόνου (976-1025 μ.Χ.) οι Βυζαντινοί αντιμετώπισαν την εξέγερση του άρχοντα Μέλο του Μπάρι, ο οποίος ζήτησε τη βοήθεια των Νορμανδών. Σε μια φονική μάχη στο Κανύσιον (Canosa) οι Νορμανδοί ηττήθηκαν και οι Βυζαντινοί επανέφεραν την Νότιο Ιταλία υπό την Βυζαντινή κυριαρχία.

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία επί Βασιλείου του Β΄ (976-1025 μ.Χ), λίγα χρόνια πριν αποσυρθεί οριστικά από την νότιο Ιταλία που κατέλαβαν οι Νορμανδοί το 1071 μ.Χ.

Η κυριαρχία όμως των Βυζαντινών ήταν βραχύβια, και σταδιακά μέχρι το 1071, όταν οι Νορμανδοί καταλάβανε το Μπάρι (Bari), η βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία καταλύθηκε οριστικά. 

Από τη βυζαντινή περίοδο λίγα πολιτιστικά στοιχεία μπορεί να συναντήσει κανείς σήμερα, τα περισσότερα από τα οποία είναι θρησκευτικά, που σώζονται σε μοναστήρια, εκκλησίες και υπόσκαφα ερημητήρια. Οι καλύτερα σωζόμενες υπόσκαφες κατασκευές, βρίσκονται στις περιοχές της Μασάφρα (Massafra) και της Μότολα (Mottola), που βρίσκονται βόρεια του Τάραντα.

|

|