Οι δεσμοί της Ελλάδας με τη νότιο Ιταλία και ιδιαίτερα την Απουλία οφείλονται στη γειτνίαση των δύο χωρών που, αν και δεν έχουν χερσαία σύνορα, τους χωρίζει μία θάλασσα μόλις 50 ναυτικών μιλίων (από τις ακτές της Αλβανίας) και 100 μιλίων από την Κέρκυρα. Η δύση και η ανατολή ενώθηκαν μέσα από το θαλάσσιο πέρασμα της Αδριατικής. Μέσω αυτού του θαλάσσιου δίαυλου οι Έλληνες στα προχριστιανικά χρόνια αποίκισαν την Ιταλία, οι Ρωμαίοι ήλεγχαν την ανατολή, οι Βυζαντινοί στη μετά Χριστόν εποχή ήλεγχαν τη δύση, οι Φράγκοι από τον ίδιο δρόμο κατακτήσανε την ανατολή —και σήμερα από τον ίδιο δρόμο περνάνε τα υποθαλάσσια καλώδια και αγωγοί που ενώνουν τις δύο χώρες.

Ο μύθος του Ποταμού Αλφειού και της νύφης Αρέθουσας Οι αρχαίοι Έλληνες μετά την εγκατάσταση τους στη νότιο Ιταλία και Σικελία είχαν ανάγκη από ένα ομφάλιο λώρο και επινόησαν τον μύθο του ποταμού Αλφειού και της νύφης Αρέθουσας.   «Η νύφη Αρέθουσα γυρνώντας από ένα κυνήγι στα δάση της Αρκαδίας, μπήκε γυμνή στα νερά του Αλφειού για να δροσιστεί. Ο Αλφειός θαμπώθηκε από την ομορφιά της και της φανέρωσε τον έρωτα του. Η Αρέθουσα τρόμαξε και για να γλιτώσει ζήτησε τη βοήθεια της Άρτεμης, η οποία τυλίγοντας την μέσα σ’ ένα πυκνό σύννεφο την ταξίδεψε πάνω από την Αδριατική και την ακούμπησε πάνω στο νησάκι της Ορτυγίας*, μεταμορφώνοντας την συγχρόνως σε δροσερή πηγή. Ο Αλφειός όμως δεν υποχώρησε, πέρασε τη θάλασσα και προσέχοντας να μην ανακατευτούν τα νερά του με το θαλασσινό νερό, έφτασε  στην Ορτυγία και ενώθηκε με την αγαπημένη του Αρέθουσα.» Για την απόδειξη μάλιστα του μύθου, λένε ότι όταν σε μια εκατόμβη**, τα νερά του ποταμού Αλφειού κοκκίνισαν από το αίμα των βοδιών λίγο αργότερα κοκκίνισαν και τα νερά της πηγής της Αρέθουσας στις Συρακούσες. * Ορτυγία, δηλ. το νησί των ορτυκιών. Ήταν το πρώτο σημείο εγκατάστασης των αποίκων που μετέπειτα δημιούργησαν την πόλη των Συρακουσών. Η πηγή της Αρέθουσας αναβλύζει μέχρι σήμερα. ** Θυσία εκατό βοδιών προς τιμήν των θεών. Η πηγή της Αρέθουσας στο νησάκι της Ορτυγίας στις Συρακούσες. Ο ομφάλιος λώρος που ένωνε σύμφωνα με το μύθο την Κόρινθο με την αποικία της, η οποία ιδρύθηκε το 733 π.Χ.

Περίπου 800 χρόνια αργότερα ένας νέος ομφάλιος λώρος δημιουργήθηκε, η Εγνατία οδός που υπήρξε η ανατολική συνέχεια των οδών της Αππίας (Via Appia) και της Τραϊανής (Via Traiana) παράκαμψης της, που ξεκινούσαν από τη Ρώμη και έφταναν στο Βρινδήσιο (Brindisi). Η νοητή τους συνέχεια ήταν στην απέναντι ηπειρωτική ακτή, στο Δυρράχιο (αρχ. Επίδαμνο), απ’ όπου ξεκινούσε η Εγνατία οδός, η οποία διέσχιζε οριζόντια όλη τη βαλκανική χερσόνησο και κατέληγε στα στενά του Ελλησπόντου και του Βοσπόρου.

Τμήμα της Αππίας οδού έξω από τη Ρώμη. Διακρίνονται τα ταφικά μνημεία που βρίσκονταν εκατέρωθεν του δρόμου.	Το πρώτο μιλιάριο (οδομετρητής) έξω από τα τείχη της Ρώμης στην πύλη του Αγ. Σεβαστιανού.

Η Αππία οδός (‘βασίλισσα των οδών’ – regina viarum) υπήρξε ένα μεγαλειώδες έργο για την εποχή της. Στο πρώτο στάδιο κατασκευής της, που ξεκίνησε το 312 π.Χ., έφτασε μέχρι την πόλη Καπύη (Capua). To 268 π.Χ. επεκτάθηκε μέχρι το Beneventum, διέσχισε τα Απέννινα και κατέληξε στον Τάραντα (Taranto). Κατά τη διάρκεια του 2^ου αιώνα επεκτάθηκε μέχρι το αρχαίο Βρινδήσιον (σημ. Πρίντιζι - Brindisi). Τετρακόσια χρόνια αργότερα, στις αρχές του 2^ου αιώνα μ.Χ., κατασκευάστηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό (98-117 μ.Χ.) βόρεια και παράλληλα της Αππίας η Τραϊανή οδός (Via Traiana), που ακολουθούσε τις ανατολικές ακτές της Ιταλίας συντομεύοντας τη διαδρομή, η οποία είχε τελικό μήκος 650χλμ. Η διαδρομή ολοκληρωνόταν σε 13 έως 14 ημέρες (εάν κάλυπτε κανείς ημερησίως απόσταση περίπου 50χλμ). Το πλάτος του δρόμου ήταν 4,1μ., επιτρέποντας σε δύο άμαξες ερχόμενες αντίθετα να διασταυρωθούν μεταξύ τους. Κάθε 15 χλμ. κατά μέσον όρο υπήρχαν σταθμοί ξεκούρασης των ταξιδιωτών.    

Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης (1^ος αι. π.Χ.) περιγράφει ως εξής τη δημιουργία της Αππίας οδού.

[..] Εκείνη τη χρονιά ⁽¹⁾ στη Ρώμη εξέλεξαν τιμητές, και ο ένας από αυτούς ο Αππιος Κλαύδιος, έχοντας συνάρχοντα του τον Λεύκιο Πλαύτιο σαν υπάκουο συνεργάτη του, άλλαξε πολλούς από τους πατρογονικούς νόμους, αλλαγές που ευχαριστούσαν το λαό, αδιαφορώντας για την σύγκλητο, την οποία δεν θεωρούσε καθόλου σημαντική.

Πρώτα λοιπόν έφερε στη Ρώμη , το αποκαλούμενον ‘Αππιο ύδωρ’ από απόσταση 80 σταδίων (15χλμ.) και ξόδεψε πολλά από τα δημόσια χρήματα σ’ αυτή την κατασκευή χωρίς απόφαση της συγκλήτου. Στη συνέχεια έστρωσε με γερές πέτρες το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου που από το όνομα του αποκλήθηκε Αππία οδός, από τη Ρώμη μέχρι την Καπύη , απόσταση μεγαλύτερη από 1000 στάδια (180χλμ.). Για να ολοκληρώσει το έργο, τα μεν υψώματα τα έσκαψε, ενώ τα φαράγγια τα ένωσε και τα έκανε επίπεδους δρόμους, κατασκευάζοντας ισχυρούς αναλλημματικούς τοίχους. Με το έργο αυτό κατανάλωσε όλες τις δημόσιες προσόδους, αλλά άφησε πίσω του ένα αθάνατο μνημείο του εαυτού του, αφού η φιλοδοξία του αφορούσε την κοινή ωφέλεια.

(1)     Το 312 π.Χ. επί υπατείας Μ. Βαλέριου και Π. Δέκιου

Τμήμα της αυθεντικής πλακόστρωσης της Αππίας οδού έξω από τη Ρώμη, που σώζεται ακέραιο μέχρι σήμερα, ύστερα από 2.300 χρόνια	Επιτύμβιο μνημείο κατά μήκος του δρόμου, στο οποίο ενσωματώθηκαν σπαράγματα παλαιότερων ταφικών μνημείων. Διακρίνονται δύο θεατρικές μάσκες.

Οι δύο κύριοι ρωμαϊκοί δρόμοι που διέσχιζαν τη νότιο Ιταλία. Η Αππία οδός (άσπρη γραμμή) που ξεκινούσε από τη Ρώμη και κατέληγε στο Βρινδήσιο (Brundisium)) και η παράκαμψη της η Τραϊανή οδός (ροζ γραμμή) της οποίας ένας σημαντικός σταθμός ήταν η πόλη Egnatia (Egnazia).	Η πορεία της Εγνατίας οδού στην βαλκανική χερσόνησο. Από το σημερινό Δυρράχιο (αρχ. Επίδαμνος) μέσω Έδεσσας, Θεσσαλονίκης, Φιλίππων, κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη (το αρχ. Βυζάντιο)

Τμήμα της Εγνατίας οδού στη Έδεσσα

Τμήμα της Εγνατίας οδού στους αρχαίους Φιλίππους.

Η παράκαμψη της Αππίας οδού, η Τραϊανή οδός, περνούσε από την πόλη Egnatia (Εgnazia) – αρχαία Γνάθια – από την οποία λέγεται ότι πήρε την ονομασία της η Εγνατία οδός, ενώ, κατ’ άλλους (και μάλλον το πιθανότερο) η ονομασία της οδού προήλθε από τον Ρωμαίο Γναίο Εγνάτιο, που υπήρξε διοικητής (proconsul) της Μακεδονίας και αποφάσισε τη δημιουργία της. Tο μήκος της Εγνατίας ήταν περίπου 850-900χλμ. και κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 146-120 π.Χ.

|

|