Πέρα από τα μνημεία και τους ναούς που απλώνονται σε όλη τη Νότια Ιταλία και την Σικελία, το πιο συγκινητικό στοιχείο που έχει απομείνει στην περιοχή είναι τα τελευταία ψήγματα της ελληνικής γλώσσας, τα οποία με τον προφορικό και μόνο λόγο διατηρούνται μέχρι σήμερα .

Στην περιοχή της Απουλίας (Puglia) νότια από την πόλη του Lecce, υπάρχουν εννέα δήμοι με ελληνικές ρίζες στα χωριά Martano, Calimera, Melpigniano κ.λπ. (Grecia Salentina).

Άλλος ένας θύλακας της ελληνικής γλώσσας διατηρήθηκε στην περιοχή της Καλαβρίας, στα βουνά του Aspromonte (1955μ. υψομ.) σε άλλα εννέα χωριά, όπως το Chorio, Bova, Condofuri (Bovesia) κ.λπ. Οι δύο περιοχές απέχουν μεταξύ τους πάνω από 600 χλμ. και δεν είχαν καμία επαφή ανά τους αιώνες.

Η περιοχή της Καλαβρίας (Calabria) (αριστερά) και της Απουλίας (Salento) (δεξιά), όπου διασώθηκε η ελληνική γλώσσα μέχρι σήμερα μέσω μιας ιδιόμορφης διαλέκτου που ονομάζεται «Grecanica». (Με στικτή γραμμή η ελληνόφωνη ζώνη τον 15ο αιώνα, ενώ με συνεχή γραμμή τον 20ο αιώνα.) Χάρτες Εuro Atlas-Kummerly+Frey

Επιτύμβια στήλη που προσέφερε ο Δήμος Αθηναίων το 1961 στο χωριό Καλημέρα σε ανάμνηση την κοινής καταγωγής των δύο τόπων. Στα Grecanica γράφει «ZENI SO EN ISE ETTU STI KALIMERA» («Δεν είσαι ξένη εδώ στην Καλημέρα»)

Από έρευνες που γίνανε για την καταγωγή της γλώσσας διαπιστώθηκε ότι έχει τις ρίζες της στον αρχαίο αποικισμό και στη δωρική διάλεκτο, ενώ τονώθηκε εκ νέου με την έλευση των Βυζαντινών στην περιοχή αλλά και μοναχών που ήρθαν από την Μικρά Ασία και Καππαδοκία (το 1000 μ.Χ.). Μία ακόμη νέα ώθηση στη γλώσσα δόθηκε στις αρχές του 16^ου αιώνα, όταν Έλληνες και Αλβανοί (Αρβανίτες) κατά την προέλαση των Τούρκων, που καταλάμβαναν όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα μετά την πτώση της Κορώνης⁽¹⁾ (1534), καταφύγανε στη Νότιο Ιταλία.

Η ελληνική γλώσσα τους επόμενους αιώνες σταδιακά υποχώρησε καθώς αναμίχθηκε με την ιταλική γλώσσα, όπως και η ορθοδοξία, όταν επικράτησε ολοκληρωτικά ο καθολικισμός.   

(1) πόλη στο δυτικό πόδι της Πελοποννήσου

|

|