Η ομηρική Οδύσσεια είναι ένα ταξίδι στη Μεσόγειο των πολιτισμών και των μύθων. Το ταξίδι του Οδυσσέα ενώνει τον Μεσόγειο σε ένα διαχρονικό χώρο. Οι κατεστραμμένοι Τρώες αλλά και οι νικητές Έλληνες, περιπλανώμενοι στη Μεσόγειο, εγκαταστάθηκαν σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και στην Ιταλία, δημιουργώντας μυθικούς και ιστορικούς θεσμούς.      

Την πατρίδα του την Ιθάκη που για 20 χρόνια εναγώνια αναζητούσε ο Οδυσσέας, επιστρέφοντας μετά από απίστευτες ταλαιπωρίες, αφού τερματίστηκε ο πολυετής πόλεμος της Τροίας, την περιγράφει ο ίδιος με νοσταλγία στην Ομηρική Οδύσσεια.

«Είμαι ο Οδυσσέας, ο γιος του αντρόκαρδου Λαέρτη, ο κόσμος όλος ξέρει
τα κατορθώματα μου και η δόξα μου ψηλά στα ουράνια φτάνει
Πατρίδα μου είναι η Ιθάκη, η ξέφαντη
με το καμαρωμένο Νήριτο, το φυλλοσούσουρο βουνό της,
κι ένα γύρο νησιά πολλά προβάλουν, όλα τους κοντά βαλμένα,
η Σάμη, η δασωμένη Ζάκυνθο και το Δουλίχιο⁽¹⁾
κι είναι η Ιθάκη χαμηλή στο πέλαγο ψηλά ψηλά στη δύση,
μα τ’ άλλα αλάργα στου ήλιου βρίσκονται και στης αυγής τα μέρη.
Πετραδερό νησί μα ασύγκριτη λεβεντομάνα, κι ούτε άλλο στον κόσμο
εγώ γλυκύτερο μπορώ να δω απ’ τη γη μου.»

⁽¹⁾ Σημερινό Μεγανήσι

Η μνήμη του μεγάλου ήρωα πλανάται πάντα στο νησί και χωρίς τίποτα να είναι επιβεβαιωμένο, διάφορες τοποθεσίες έχουν ταυτιστεί με τα Ομηρικά τοπωνύμια. Πηγή Αρέθουσα, σπηλιά Ευμαίου, σπήλαιο των Νυμφών, όρος Νήριτον και άλλα. Η πόλη όπου και το ανάκτορο του Οδυσσέα (το Ομηρικόν άστυ) ακόμα δεν έχει ταυτισθεί με κάποιο χώρο. Η πιθανότερη θέση του είναι στο βόρειο τμήμα του νησιού, που πάντα ήταν το πιο εύφορο και δείχνει ίχνη διαχρονικής κατοίκησης από την νεολιθική περίοδο και όπου έχουν βρεθεί τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα.

Αξίζει να παρακολουθήσει κάποιος την πορεία του Οδυσσέα μέσα από τον Όμηρο, από τη στιγμή που ξυπνά σε μια παραλία αγνοώντας ότι βρίσκεται στην Ιθάκη, ενώ γύρω του είναι ακουμπισμένοι οι θησαυροί που του είχαν δώσει οι Φαίακες από τη γειτονική Κέρκυρα.  .

Μόλις ξύπνησε ο Οδυσσέας είδε μπροστά του τη θεά Αθηνά και τη ρώτησε που βρίσκεται;

Τότε η Αθηνά η γλαυκόματη του απολογήθη και είπε:

«Ποια η χώρα τούτη; Τέτοιο ρώτημα μικρό παιδί σε δείχνει,
[…] την ξέρουνε χιλιάδες κόσμος
κι’ όσοι ζούνε στην ανατολή και στο δυτικό σκοτάδι.
Τραχιά είναι αλήθεια η γη της, άλογα δεν τρέχουν εδώ πέρα,
Μα κι αν δεν είναι τόσο απλόχωρη, τη φτώχεια δεν την ξέρει
Βγάζει μαθές το στάρι αμέτρητο και το κρασί περίσσιο,
και οι βροχές και η δροσιά αδιάκοπα το χώμα της νοτίζουν.
Γίδια και βόδια έχουν βοσκότοπους καλούς
και δέντρα μύρια προκόβουν
και πηγές αστείρευτες ποτίζουν τα κοπάδια.
[...] Και τώρα την Ιθάκη θα θελα να ξεσκεπάσω μπρος σου για να πιστέψεις.
Να του Φόρκυνα ⁽¹⁾ ο κόρφος
Να κι η ελιά η στενόφυλλη στου  λιμανιού την κόχη
Και δίπλα το γαλαζοσκότεινο χαριτωμένο σπήλαιο
ταμένο στις νύμφες … Κι αυτό είναι το βουνό Νήριτο με δάση σκεπασμένο.
Μιλώντας την αντάρα σκόρπισε κι εφάνη γύρω ο τόπος
και χάρηκε ο Οδυσσέας ο αρχοντικός ο τριβασανισμένος
που είδε τη γη του και τα χώματα φιλεί
Μα τώρα ευθύς το βιος να κρύψουμε στα βάθη μέσα - μέσα
στη θεϊκή σπηλιά, απείραχτα να μείνουν.
Είπε η θεά και στ’ ολοσκότεινο σπήλαιο μέσα εχώθη
κρυψώνες ψαχουλεύοντας να βρει
μετά ο Οδυσσέας επήρε και κουβαλούσε
τον χαλκό και το χρυσάφι και τα καλά υφαντά
τα πλούτη που οι Φαίακες του είχαν δώσει.

⁽¹⁾ σημερινός κόλπος του Μώλου

Στην παραλία αυτή, του κόλπου Φόρκυνα (σημερινός κόλπος Μώλου), βρήκε η Αθηνά τον Οδυσσέα και διώχνοντας την αντάρα του έδειξε το Νήριτο (στο βάθος της φωτογραφίας)	Η είσοδος του σπηλαίου των Νυμφών, στο οποίο επί πολλά χρόνια πραγματοποιούνται ανασκαφικές εργασίες που έφεραν στο φως αξιόλογα ευρήματα. Κατά τον Όμηρο εδώ έκρυψε ο Οδυσσέας τους θησαυρούς που του είχαν δώσει οι Φαίακες.

Η θεά Αθηνά στη συνέχεια του έδωσε οδηγίες πως θ΄ αντιμετωπίσει τους μνηστήρες προτρέποντας τον να πάει να βρει τον πιστό του χοιροβοσκό Ευμαίο

[…] Μα εσύ πρώτα απ’ όλα τράβηξε για το χοιροβοσκό σου
αυτόν που νοιάζεται τους χοίρους σου και το καλό σου θέλει
κι έχει αγάπη στο γιο σου και τη φρόνιμη Πηνελόπη.
Θα τον βρεις να κάθεται κοντά στους χοίρους, εκεί στο βράχο του Κόρακα
και στης Αρέθουσας  τη βρύση [...].

Η πηγή της Αρέθουσας αναβλύζει μέχρι σήμερα νερό. Πάνω από την πηγή βρίσκεται το σπήλαιο του Ευμαίου. Η πηγή προσεγγίζεται μόνο με τα πόδια και πρέπει κανείς να κατέβει μερικά σκαλιά για να φτάσει στην επιφάνεια του νερού.

Η σπηλιά του Ευμαίου πάνω από την πηγή Αρέθουσα.	Φτάνοντας ο Οδυσσέας στην Ιθάκη στον κόλπο του Φόρκυνα (μπλε κύκλος) έκρυψε τους θησαυρούς του στο σπήλαιο των Νυμφών (κόκκινος κύκλος). Στη συνέχεια ντυμένος ζητιάνος βρήκε τον πιστό του βοσκό Ευμαίο που ζούσε σε μια σπηλιά (κίτρινο κύκλος) κοντά στη πηγή της Αρέθουσας (πράσινος κύκλος). Το παλάτι του Οδυσσέα πιθανόν να βρισκόταν στην βόρεια πλευρά του νησιού (θαλασσί κύκλος). Με πορτοκαλί κύκλο το βουνό Νήριτο. Απόσπασμα χάρτη ‘‘Ιόνια Νησιά’’ της εταιρείας Leadercom

Στη συνέχεια η θεά Αθηνά τον άγγιξε με το μαγικό ραβδί της και τον μετέτρεψε σε ζητιάνο

[...] Είπε η Αθηνά κι ευθύς τον άγγιξε με το ραβδί που εκράτει
και ζάρωσε το δέρμα τ’ όμορφο το λυγερό κορμί του
της κεφαλής του τα ξανθόμαλλα τ’ αφάνισε
με δέρμα γερόντου πολύχρονου τα μέλη γύρω-γύρω,
του θόλωσε τα μάτια τα όμορφα που ξάστραφταν ως τότε
κι ακόμα με άλλα τον περίζωσε κουρέλια και χιτώνα
λερά κι ολότρυπα σε ανείπωτη μουτζούρα βουτηγμένα.
Λαφίνας γρήγορης του φόρεσε τρανό τομάρι ξεμαδημένο
και στο χέρι του ραβδί κι ένα σακούλι βρώμικο, ολότρυπο
 που εκρέμουνταν από σκοινί του δίνει [...].



Την πρόσφατη ιστορία του νησιού μπορεί να ακολουθήσει ο επισκέπτης στο λαογραφικό - ναυτικό μουσείο που βρίσκεται στο Βαθύ.  Το μουσείο στεγάζεται στο κτίριο του ηλεκτρικού σταθμού της πόλης, που τροφοδοτούσε με ρεύμα το Βαθύ από το 1922. Εκεί θα δει κάποιος εκτός των άλλων, ενδυμασίες εποχής, έπιπλα, επαγγελματικό και γεωργικό εξοπλισμό του νησιού, όπως και ενθυμήματα από την εμπορική ναυτική σχολή.

Εικόνες ηρεμίας και γαλήνης προσφέρει η Ιθάκη.

|