Το Νησί, ένας παραδοσιακός οικισμός που παραμένει σήμερα όπως και τους προηγούμενους αιώνες όπως περιγράφεται από τους Φράγκους περιηγητές.

Την ηρεμία αυτή που επικρατεί ακόμα και σήμερα στο Νησί, αναζήτησαν οι μοναχοί και οι ασκητές που με την ίδρυση του ‘’Δεσποτάτου της Ηπείρου’’ το 1204, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, εγκαταστάθηκαν στο νησί αναγείροντας τέσσερα μοναστήρια. Τους επόμενους αιώνες κτίσθηκαν και άλλες μονές για να φθάσουν συνολικά τις οκτώ. ‘’Νησί των απίστων’’ (Κιαφίρ αντασί)  το ονόμαζαν οι Τούρκοι λόγω των πολυάριθμων μοναστηριών του.

Η πρώτη επιβεβαιωμένη μαρτυρία για την μοναστική πολιτεία είναι η χρονολογία 1292 που αναγράφεται στο υπέρθυρο της Μονής Φιλανθρωπινών.

Από τα καθολικά των μονών που κυρίως σώζονται παρατηρεί κανείς την απλή αρχιτεκτονική μορφή των κτισμάτων που ήταν απλές μονόχωρες, ή τρίκλιτες βασιλικές. Εξαίρεση αποτελεί η μονή Ντίλιου, που με την επιμελημένη τοιχοδομία της ανάγεται στην εποχή προ του 12^ου αιώνα. Τα τρία μοναστήρια, Φιλανθρωπινών, Ντίλιου και Ελεούσας, ξεχωρίζουν για τις εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες τους, που σφράγισαν την εκκλησιαστική τοιχογραφία της μεσαιωνικής περιόδου στην Ήπειρο.            

Ο Αριστοτέλης, ο Πλούταρχος και ο Θουκυδίδης, από τοιχογραφία της Μονής Φιλανθρωπινών.

Η λίμνη και το νησάκι είναι συνδεδεμένα με ορισμένα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία. Το 1434, τέσσερα χρόνια μετά την υποταγή των Ιωαννίνων στους Τούρκους, ο Ντουραχάν Πασάς έφθασε χειμώνα στη λίμνη, που ήταν παγωμένη και σκεπασμένη με χιόνι. Χωρίς να το αντιληφθεί πέρασε όλο το στρατό του πάνω από τη λίμνη και έφθασε στα Γιάννινα! Την άλλη μέρα μαθαίνοντας από τι είχε γλιτώσει ίδρυσε στην άκρη της λίμνης την ομώνυμη Μονή, την Παναγία Ντουραχάνη που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Την εποχή του Αλή Πασά το νησάκι λόγω των υπέρογκων φόρων ήταν αραιοκατοικημένο ενώ στα μοναστήρια του φυλακίζονταν οι πολυάριθμοι αντίπαλοι του. 

Στη λίμνη έγινε και ο πνιγμός της Κυράς Φροσύνης, μιας γοητευτικής Ελληνίδας με την οποία είχε ερωτική σχέση ο Μουχτάρ, ο μεγαλύτερος γιος του Αλή Πασά. Την Κυρά Φροσύνη εκδικήθηκε η γυναίκα του Μουχτάρ, που έπεισε τον Αλή Πασά να την πνίξει με άλλες 17 γυναίκες το 1801.

Η επικοινωνία με τα Ιωάννινα γίνεται μέσω μικρών σκαφών.

Ο W. Leak, ο οποίος επισκέφθηκε στα 1809 το Νησί, σημειώνει:

«Μόνο δύο τρεις μοναχοί ήταν στο Νησί γιατί τα μοναστήρια χρησιμοποιούνται για τη διαμονή των φυλακισμένων από κάθε γωνιά της επικράτειας του βεζίρη. Το μεγαλύτερο μοναστήρι η Ελεούσα κατοικείται  από τα γυναικόπαιδα των Σουλιωτών που κατέφυγαν στα Επτάνησα. (Οι Σουλιώτες εγκατέλειψαν το Σούλι το 1803). Αυτά τα φτωχά πλάσματα συντηρούνται με ένα κομμάτι ψωμί και από την ευσπλαχνία των κατοίκων.» 


Ο Γάλλος πρόξενος Pouqueville (Πουκεβίλ) γράφει, περίπου το 1810, για το Νησί:

«Στα δύο τρίτα της λίμνης προς το άνω μέρος, απέναντι από το σαράι και από το τζαμί, πιο κοντά στο βουνό Μιτσικέλι παρά στην πόλη, υψώνεται ένα νησί με ανώμαλο έδαφος στα βόρεια του οποίου βλέπουμε ένα ελληνικό χωριό με ογδόντα οικογένειες που κατοικείται από ψαράδες και βαρκάρηδες. Στις πλαγιές και τις κορφές του μετράμε εφτά παρεκκλήσια τιμώμενα με το όνομα του μοναστηριού από τα οποία το σπουδαιότερο είναι το μοναστήρι του Σωτήρα που μετατράπηκε σε κρατική φυλακή και χρησιμοποιείται συχνά σαν τόπος κρυφών εκτελέσεων , εκείνων που η τυραννία (εννοεί τον Αλή Πασά) έχει συμφέρον να τους εξαφανίζει αθόρυβα.

Στο νότιο μέρος αυτού του σκοπέλου που παρουσιάζει απόκρημνες πλαγιές προς το μέρος της Πίνδου, συναντάμε μερικά καλλιεργημένα χωράφια και λίγη πρασινάδα. Είναι προς το μέρος που βρίσκεται ο οικισμός στον οποίο οι κάτοικοι των Ιωαννίνων έρχονται τις όμορφες μέρες του καλοκαιριού για να διασκεδάσουν και να μεθύσουν. Οι ψαράδες τους παραχωρούν τα σπίτια τους και ξέρουν να ετοιμάζουν άριστα το ψάρι και τις καραβίδες, που είναι η συνηθισμένη απόλαυση σε αυτού του είδους τις συγκεντρώσεις, των οποίων η μουσική η χαρά και η τρέλα γοητεύουν ακόμα παρά την επαγρύπνηση της τυραννίας.

Η απέναντι από το Μιτσικέλι όχθη είναι απότομη και χρειάζεται να παραπλεύσουμε νότια για να φτάσουμε στο μοναστήρι του Ντουραχάν, ξακουστό από μια θαυματουργή εικόνα και από ένα πανηγύρι που γίνεται εδώ κάθε χρόνο την ημέρα της Γέννησης της Θεοτόκου (όπου είναι αφιερωμένο και σήμερα). Ένας στενός δρομάκος επιτρέπει να φτάσουμε από εδώ δια ξηράς στο πανδοχείο της Αρδάμιστας (σημ. Λογγάδες) που είναι σκάλα ακτοπλοΐας για τη μεταφορά καυσόξυλων τα οποία έρχονται από την επαρχία του Ζαγοριού»

Ο FRANCOIS POUQUEVILLE (Φρανσουά Πουκεβίλ) γεννήθηκε το 1770 στη Γαλλία χειροτονήθηκε ιερέας, αλλά γρήγορα εγκατέλειψε την ιεροσύνη και έγινε λαϊκός. Το 1794 σπούδασε ιατρική και με την ιδιότητα αυτή ακολούθησε το Γαλλικό εκστρατευτικό σώμα στην Αίγυπτο. Λόγω της κλονισμένης υγείας του αναχώρησε για την Γαλλία. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού συνελήφθηκε από Αλγερινούς πειρατές που τον παρέδωσαν μαζί με άλλους τέσσερις στον μπέη της Πύλου. Έτσι, ο Πουκεβίλ βρέθηκε στις φυλακές της Τρίπολης και από εκεί στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης. Το διάστημα της φυλάκισης του διδάχθηκε αρχαία Ελληνικά και έγραψε και τον πρώτο τόμο των απομνημονευμάτων του από το ταξίδι του στον Μοριά. Μετά την απελευθέρωση του ο Ναπολέων τον διόρισε πρόξενο της Γαλλίας στα Ιωάννινα στην αυλή του Αλή Πασά, όπου παρέμεινε από το 1806 μέχρι το 1815. Ο Πουκεβίλ αναφέρει τον Αλή σαν τύραννο και μικρό μόνο διάστημα οι μεταξύ τους σχέσεις ήταν αγαθές. Τα χρόνια της διαμονής του στην Ελλάδα ο Πουκεβίλ ταξίδεψε και περιέγραψε της εντυπώσεις του, που παρ΄ όλο που από τους ειδικούς θεωρούνται σε πολλά σημεία τους ασαφείς και ανακριβείς, παραμένουν ένα από τα σημαντικότερα χρονικά για τα τελευταία χρόνια της προεπαναστατικής Ελλάδας. Πέθανε στη Γαλλία το 1838.

Η γοητευτική πλευρά της πόλης των Ιωαννίνων.

Το 1825 ο Louis Dupre, περνώντας από τα Γιάννενα, γράφει στο βιβλίο του «Αθήνα και Κωνσταντινούπολη»:

«Κατηφόρισα προς τη λίμνη, εκεί πάνω σε ένα νησάκι που αναδύεται από το νότιο τμήμα της, ανακάλυψα ένα όμορφο χωριό όπου μέτρησα επτά μοναστήρια. Απέναντι σχεδόν εκτείνεται κάτι σαν ακρωτήρι, όπου δεσπόζει το κάστρο και το παλιό σεράι και το οποίο αποτελεί το ανατολικό άκρο του όρους Πακτορός (σημερινός λόφος του προφ. Ηλία) και χωρίζεται από την πόλη μ’ έναν πλωτό πορθμό. Όπου και να κοίταζα το βλέμμα μου αναπαυόταν μ’ ευχαρίστηση: άλλοτε παρακολουθούσα τα ψαροκάικα, άλλοτε τ’ αγριοπούλια που η κίνηση και το γοργό τους πέταγμα ζωντάνευαν την όλη σκηνή. Μου ήταν δύσκολο να ξεφύγω από τη θαυμάσια ατμόσφαιρα όπου ήμουν βυθισμένος για να ζωγραφίσω την άποψη με το σεράι και το φρούριο».

Τα σουλτανικά στρατεύματα που κατέφθασαν κατ’ εντολή του σουλτάνου το 1821 για να υποτάξουν τον αντάρτη Αλή Πασά, πολιορκώντας τα Γιάννινα ξέσπασαν πάνω στο ανοχύρωτο νησάκι.  Όπως περιγράφει ο ηγούμενος της Μονής Παντελεήμονος Ανανίας:

«Το νησί σκλαβώθηκε εξ αιτίας του Αλή Πασά και καταστράφηκαν τα μοναστήρια από τα θεμέλια και σκοτώσανε τους καλόγερους και λεηλατήσανε τα ιερά σκεύη των εκκλησιών και τους υπόλοιπους μας πήρανε σκλάβους. Ο Ρεσήτ πασάς πήρε για τον καθένα μας 150 γρόσια και μας άφησε ελεύθερους και γυρίσαμε στα μοναστήρια»

Το Νησί ένα χρόνο αργότερα, το 1822, συνδέθηκε με την εξολόθρευση του Αλή πασά. Ο Αλή πασάς κατέφυγε μαζί με τη Κυρά Βασιλική και τους έμπιστους του στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα, περιμένοντας αμνηστία από το σουλτάνο, αλλά τελικά η αμνηστία δεν δόθηκε και το κεφάλι του ταξίδεψε μέχρι το σουλτάνο.  

|

|